در دنیای اتوماسیون صنعتی و سیستم‌های کنترل الکتریکی، دو جزء اساسی و جدایی‌ناپذیر به نام‌های بوبین (Coil) و کنتاکتور (Contactor) نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این دو قطعه در کنار هم، امکان کنترل جریان‌های بالا و راه‌اندازی و توقف موتورها و سایر تجهیزات الکتریکی را فراهم می‌آورند. در این مقاله به بررسی انواع بوبین و کنتاکتور، نحوه عملکرد و کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم.
بوبین، که گاهی به آن سیم‌پیچ نیز گفته می‌شود، اساساً یک قطعه الکتریکی متشکل از یک سیم هادی است که به دور یک هسته (معمولاً آهنی) پیچیده شده است. وقتی جریان الکتریکی از این سیم‌پیچ عبور می‌کند، یک میدان مغناطیسی در اطراف هسته ایجاد می‌شود. قدرت این میدان مغناطیسی به تعداد دور سیم‌پیچ، جریان عبوری و نوع هسته بستگی دارد.
انواع بوبین:
بوبین‌ها بر اساس کاربرد و نحوه عملکردشان می‌توانند متفاوت باشند:
بوبین کنتاکتور: این نوع بوبین قلب تپنده کنتاکتور است. با اعمال ولتاژ به آن، میدان مغناطیسی ایجاد شده باعث جذب هسته متحرک کنتاکتور و در نتیجه وصل شدن کنتاکت‌های اصلی می‌شود.
بوبین رله: مشابه بوبین کنتاکتور عمل می‌کند، اما معمولاً برای کنترل جریان‌های کمتر در مدارهای کنترلی استفاده می‌شود.
بوبین شیر برقی (سولنوئید): در این نوع بوبین، میدان مغناطیسی تولید شده برای حرکت یک میله فلزی (پیستون) و باز یا بسته کردن یک شیر (مثلاً شیر آب یا گاز) به کار می‌رود.
بوبین القایی (سلف): در مدارهای الکترونیکی برای ذخیره‌سازی انرژی به صورت میدان مغناطیسی و فیلتر کردن سیگنال‌ها استفاده می‌شود.
بوبین ترانسفورماتور: بخشی از ترانسفورماتور است که برای افزایش یا کاهش ولتاژ AC با استفاده از اصل القای الکترومغناطیسی به کار می‌رود.
کنتاکتور یک کلید کنترل شونده الکتریکی است که برای قطع و وصل کردن مدار قدرت به کار می‌رود. برخلاف رله‌ها که معمولاً برای مدارهای فرمان و کنترل جریان‌های پایین استفاده می‌شوند، کنتاکتورها برای قطع و وصل کردن جریان‌های بالا در مدارهای اصلی و موتورهای الکتریکی طراحی شده‌اند. عملکرد کنتاکتور بر پایه نیروی الکترومغناطیسی بوبین آن است.
1. بر اساس نوع جریان (ولتاژ بوبین و کنتاکت‌ها):
کنتاکتور AC (جریان متناوب):
کنتاکتور DC (جریان مستقیم):
2. بر اساس تعداد پل‌ها:
کنتاکتور تک پل: برای کنترل بارهای تک فاز استفاده می‌شوند.
کنتاکتور دو پل: برای کنترل بارهای دو فاز یا تک فاز همراه با نول (مثلاً در سیستم‌های تهویه مطبوع 240 ولت AC) کاربرد دارند.
کنتاکتور سه پل: رایج‌ترین نوع کنتاکتور برای کنترل موتورهای سه فاز هستند و دارای سه کنتاکت قدرت اصلی می‌باشند.
کنتاکتور چهار پل: علاوه بر سه فاز، یک پل برای نول یا سایر مدارهای کنترلی اضافی دارند.
3. بر اساس کلاس کاری (Utilization Category – طبق استاندارد IEC 60947):
این دسته‌بندی نشان‌دهنده نوع باری است که کنتاکتور برای قطع و وصل آن مناسب است و اهمیت زیادی در انتخاب صحیح کنتاکتور دارد:
AC1:
مناسب برای بارهای غیر القایی یا با القایی کم، مانند بارهای مقاومتی (گرمکن‌های برقی، کوره‌ها).
جریان قطع تقریباً برابر با جریان نامی است.
AC2:
برای راه‌اندازی و قطع موتورهای آسنکرون روتور سیم‌پیچی شده (Slip-ring motors) بدون ترمز جریان مخالف.
AC3:
رایج‌ترین و پرکاربردترین کلاس: برای راه‌اندازی و قطع موتورهای آسنکرون روتور قفسه‌ای (Squirrel-cage motors) در حین کار.
جریان راه‌اندازی این موتورها 5 تا 7 برابر جریان نامی است.
AC4:
برای کاربردهای سنگین‌تر مانند راه‌اندازی، ترمز با جریان مخالف و عملکرد اینچینگ (JOGGING) موتورهای آسنکرون روتور قفسه‌ای.
این کاربردها شامل قطع و وصل مکرر با جریان‌های بالا هستند.
DC1:
مشابه AC1، برای بارهای مقاومتی یا با القایی کم در مدار DC.
DC3:
برای راه‌اندازی موتورهای شنت DC با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد (مثلاً در مدارهای ترمز).
DC5:
برای راه‌اندازی موتورهای سری DC با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد و ترمز.
4. بر اساس ساختار و مکانیزم عملکرد:
سایت پایاب در زمینه تبلیغات رایگان نیازمندی های صنعت ساختمان معرفی محصولات فعالیت دارد
خدمات مهندسی-فعالان
دکوراسیون داخلی-مبلمان
تاسیسات مکانیکی
تاسیسات برقی
تجهیزات-ماشین آلات
مصالح ساختمانی
در و پنجره – شیشه و آلومینیوم
پله و آسانسور و بالا بر
