درباره تئاتر شهر

در محل امروزی تئاتر شهر ، در گذشته «کافه شهرداری» قرار داشت که یکی از مهم ترین تفرج گاه های مردم تهران به شمار می رفت . در این محل عصرهای پنج شنبه و جمعه سیرک بازان و معرکه گیران جمع می شدند و تهرانی ها اوقات فراغت خود را در این محل سپری می کردند. کافه شهرداری اواخر دهه سی تا اوایل دهه چهل یکی از مهم ترین پاتوق های روشنفکرانی چون فروغ فرخزاد و جلال آل احمد بود . در ابتدای دهه ۴۰ گروه کارگاه نمایشی به فکر افتاد تا برای تهران یک سالن آمفی تئاتر دست و پا کند ، شهبانو فرح دیبا که دانشجوی معماری بود به عنوان سرمایه گذار اعلام آمادگی کرد .با سرمایه گذاری فرح ، کلنگ تئاتر شهر در سال ۱۳۴۶، در محل کافه شهرداری به زمین زده و طراحی این ساختمان به عهده امیر علی سردار افخمی یکی از نام آورترین معماران آن دوره سپرده شد . سردار افخمی از شاگردان استاد «هوشنگ سیحون» بود. سیحون و افخمی، از بنیان گذاران جریان معماری پیشروی ایران بوده اند. مجموعه تئاتر شهر از ۵ تالار تشکیل شده . تالار های این مجموعه عبارتند از : تالار اصلی‏، تالار کوچک، تالار قشقایی، تالار سایه و تالار چهارسو . سالن اصلی که در طبقه همکف این ساختمان قرار دارد، به عنوان اولین و مهم ترین سالن به منظور اجرای نمایش هایی با پرسوناژهای متعدد در دو طبقه طراحی شده و گنجایش آن ۵۷۹ نفر است.
این سالن دارای تمامی تجهیزات لازم برای یک سالن تئاتر شامل : صحنه گردان الکتریکی، آسانسور دکور، سیستم آویزهای بالا رونده برای دکور، دهانه متحرک صحنه، پرده و امکانات سینمایی و دستگاه های کنترل کننده است . ورودی سالن نمایش نیز دارای دو درب با پوشش آکوستیک است تا از ورود صدای سالن انتظار به سالن نمایش جلوگیری کند. علاوه بر تالارهای نمایش ذکر شده ، این مجموعه دارای سالن انتظار و قسمت های پذیرایی ، کافه تریا ، بوفه ، کتابخانه ، مرکز اسناد ، کتابفروشی و بخش های اداری است. علاوه بر فضاهای سرپوشیده، محوطه باز اطراف بنا در مجاورت خیابان پهلوی ، پارک دانشجو و خیابان شاهرضا نیز بخشی از مجموعه تئاتر شهر محسوب می شوند . دور این ساختمان مدور ، ستون های قرینه به سبک ستون های تخت جمشید طراحی شده است که باعث می شود ساختمان شباهت زیادی با خیمه داشته باشد. بالای ساختمان گنبد نیم مدوری طراحی شده است که یادآور «برج طغرل و معماری دوره ایلخانیان است . شاید مهم ترین ویژگی تئاتر شهر در پلان دایره ای شکل آن باشد. این پلان ترکیبی از معماری یونان و روم قدیم و بناهای مربوط به نمایش ، مانند پانئوم و کلوزیوم است . اینگونه پلان ها در زمان ناصرالدین شاه وارد معماری ایران شده است. پس از سفر ناصرالدین شاه به فرانسه و انگلیس و دیدن سالن های نمایش و اپرای این شهرها، شاه دستور ساخت تکیه دولت را به شکل دایره ای، مانند سالن اپرای پاریس می دهد.
استفاده از آجر، در نما و ترکیب آن با کاشی فیروزه ای و سبز و همچنین بکار گیری عناصر تزیینی آجری، باعث ایجاد حس نزدیکی و آشنایی با بنای تئاتر شهر شده است. در ساختمان آن، ترکیبی جالب از کاشی و آجر به کار رفته است. ترکیب کاشی به شکل انتزاعی و استفاده از آجر برجسته که در دوره های مختلف تاریخی به ویژه در دوره ایلخانیان وجود داشته، در این مجموعه بکار رفته است.
در واقع فضاهای داخلی این بنا با پیچ و خم های حاصل از پیروی طرح از هندسه غالب، حالت رمز و راز گونه به خود گرفته و گویی فرد را در هزار توی خود اسیر کرده، آن چنان که ویژگی هنر است.

ساختمان تئاتر شهر در روز هفتم بهمن ۱۳۵۱ در حضور محمدرضا پهلوی و شهبانو فرح دیبا با روی صحنه رفتن تئاتر باغ آلبالو به کارگردانی آربی آوانیسان و با بازی داریوش فرهنگ ، سوسن تسلیمی ، مهدی هاشمی ، فهیمه راستکار و پرویز پورحسینی به عنوان مدرن ترین سالن تئاتر تهران افتتاح شد . در آغاز فعالیت، توسط سازمان جشن هنر شیراز اداره می شد که بعدها این وظیفه به رادیو و تلویزیون واگذار شد. در حال حاضر سرپرستی این سالن به عهده وزرات بی کفایت ارشاد میباشد و طرح احداث تونل زیر گذر مترو صدمات شدیدی به پایه های پی این ساختمان با شکوه که در زمره آثار ملی ایران ثبت شده وارد کرده است بطوریکه کارشناسان گزارش میدهند هر آن امکان فرو ریختن ناگهانی کل این بنا به دلیل مدور بودن میرود.